Πρώτη μεσούντος Μαιμακτηριώνος

ΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΓ

Α’ ΔΕΚΑΣ	Β’ ΔΕΚΑΣ	Γ’ ΔΕΚΑΣ

Συνέλευση
της
Εκκλησίας
του
Δήμου

Τελευτή
Καρνεάδου
φιλοσόφου
του Κυρηναίου
στην Αθήνα
-129

Σύμφωνα με το Έτος του Μέτωνος στη σημερινή ημέρα καταγράφεται σεληνιακή έκλειψη, και την ίδια ημέρα πεθαίνει ο Φιλόσοφος Καρνεάδης από την Κυρήνη, στην Αθήνα, κατά το έτος -129:

ΜΕΤΩΝΙΚΗ ΗΜΕΡΑ 79,ΠΕΡΙΟΔΟΣ 4.76,ΚΥΚΛΟΣ 16.19, ΕΤΟΣ -129/-128
Κοίλος μην, Μαιμακτηριώνος ια΄(11η)

Η σημερινή ημερομηνία είναι επίσης σημαντική και για το Έτος της Κυρήνης.
Το Μετωνικό Έτος της Οκταετηρίδος προηγείτο τέσσαρες ημέρες σε σχέση με τη σελήνη εκείνη τη χρονιά. Ο φιλόσοφος Καρνεάδης, ο ιδρυτής της Νέας Ακαδημίας, ήταν Κυρηναίος, και κατ΄ιδίαν φιλόσοφος της σχολής του Πλάτωνος, επίσης ένας από τους πιο επιφανείς εκ των οπαδών του και των διαδόχων του.
Όπως καταγράφουν οι πρόγονοι,υπήρξε μοναδική σύμπτωση μεταξύ της προσωπικής του ιστορίας και αυτής του Πλάτωνος, στην γέννηση του, δηλαδή ότι ο Πλάτων γεννήθηκε την εβδόμη του Θαργηλιώνος, στο ιερό Αττικό ημερολόγιο και ο Καρνεάδης την εβδόμη του Καρνείου,στο ιερό Κυρηναϊκό ημερολόγιο, ημέρες ιερές και οι δύο του Απόλλωνος.
Ο Πλούταρχος παρατηρεί στα Συμποσιακά του:

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ, ΣΥΜΠΟΣΙΑΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟ Ηα΄, ΠΡΟΒΛΗΜΑ Α.2
― Ο δε Φλώρος, ουδέ Καρνεάδην απαξιούν έφη μνήμης εν τοις Πλάτωνος γενεθλίοις, άνδρα της Ακαδημίας ευκλεέστατον οργιαστήν· Απόλλωνος γαρ αμφοτέρους εορτή γενέσθαι, τον μεν Θαργηλίοις Αθήνησι, τον δε Κάρνεια Κυρηναίων αγόντων·αμφοτέρας εορτάζουσι.

Από αυτή τη σύμπτωση, δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία και για το όνομα του, το οποίο είναι πατρωνυμικό από το Κάρνεος, ή το Κάρνειος, και σημαίνει κυριολεκτικά ― ο υιός του Καρνέου, ή του Καρνείου. Το όνομα του πατέρα του , σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο στους Βίους (Βιβ. 4.κεφ. 9 & 1.62) ήταν Επίκωμος ή Φιλόκωμος.
Η ίδια σύμπτωση συνέβει και σε άλλες περιπτώσεις ατόμων, η οποία οδήγησε στο ίδιο συμπέρασμα για παρόμοιο όνομα και σε αυτές. ’Οπως στην περίπτωση του Τελεσικράτη, του Πινδάρου (Πυθ. 9.126), επίσης ενός ιθαγενούς της Κυρήνης, ο οποίος εκαλείτο ο Παις Καρνειάδου.
Από τον Διογένη Λαέρτιο μαθαίνουμε [ 4.9 & 7.64], ότι η ημέρα του θανάτου του Καρνεάδη σημαδεύτηκε από μία έκλειψη της σελήνης, η οποία συνέβει την στιγμή που ξεψύχησε:

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ 4.9
― Τελευτώντος δ΄αυτού φασιν έκλειψιν γενέσθαι σελήνης, συμπάθειαν, ως άν είποι τις, αινιττομένου του μεθ΄ ήλιον καλλίστου των άστρων.

Επίσης συλλέγουμε από τον Σουϊδα [στο λήμμα Καρνεάδης], ότι μετά από αυτή τη σεληνιακή έκλειψη υπήρξε
και μία μερική ηλιακή έκλειψη:
ΣΟΥΙΔΑΣ ΛΕΞΙΚΟ
― Φασί δε τελευτήσαντος αυτού την σελήνην εκλιπείν, και τον ήλιον αμυδρόν γενέσθαι.
Τη χρονιά του θανάτου του λοιπόν συνέβει σεληνιακή και ηλιακή έκλειψη, με δεκαπέντε ημέρες περίπου διαφορά αποστάσεως της μίας από την άλλη.

Η χρονιά σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, όπως αναφέρει ο Διογένης, ηταν το τέταρτο έτος της 162ης Ολυμπιάδος [Ολυμπ. 162.4] :
ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ 4.9
― Φησί δε Απολλόδωρος εν Χρονικοίς απελθείν αυτόν εξ ανθρώπων έτει τετάρτω της δευτέρας και εξηκοστής και εκατοστής Ολυμπιάδος.
Το τέταρτο έτος αυτής της Ολυμπιάδος άρχιζε το μεσοκαλόκαιρο του -129, και φαίνεται από τους Πίνακες του ημερολογίου του Μέτωνος ότι στον αντίστιχο μήνα Νοέμβριο, εκείνης της χρονιάς, υπήρξε σεληνιακή και ηλιακή έκλειψη.
Και οι δύο ήταν ορατές στην Αθήνα, όπου ο Καρνεάδης ζούσε εκείνη την εποχή του συμβάντος του θανάτου του.  Σύμφωνα με τον Κικέρωνα [Λούκουλος, Ακαδημιακά 4.6,16] και τον Βαλέριο Μαξιμο [8.7 περί Σπ.Εξ. 5] , ο Καρνεάδης πέθανε στα ενενήντα του χρόνια, ενώ σύμφωνα με τον Λουκιανό [3.222] και τον Απολλόδωρο, στα ογδονταπέντε του χρόνια.

Η ζωή και το έργο
Ο κυρηναίος φιλόσοφος και ρήτωρ,ήταν επικεφαλής της Νέας Ακαδημίας στην Αθήνα έως το -137/6.  Θεωρεῖται θεμελιωτὴς τῆς θεωρίας τῆς πιθανοκρατίας, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀδύνατο νὰ συλλάβη τὴν ἀπόλυτη ἀλήθεια καὶ νὰ γίνη κοινωνός της, μπορεῖ ὅμως μὲ σχετικὴ γνώση της νὰ ὑποστηρίζη γνῶμες πιθανότερα σωστὲς ἀπὸ ἄλλες. Το -156. στάλθηκε στη Ρώμη ως μέλος πρεσβευτικής αποστολής – μαζί με τον περιπατητικό φιλόσοφο Κριτόλαο και τον στωικό Διογένη– προκειμένου να διευθετήσει μια οικονομική ποινή (πρόστιμο) που επέβαλαν οι Ρωμαίοι στους Αθηναίους για την καταστροφή της πόλης του Ωρωπού. Έτσι, μεταφυτεύεται η σκεπτική φιλοσοφία στη Ρώμη.  Με την ευκαιρία αυτή εκφώνησε δύο αντιφατικούς λόγους για τη δικαιοσύνη, σύμφωνα με τη σοφιστική μέθοδο. Οι λόγοι αυτοί βρίσκονται στο Γ’ βιβλίο της Πολιτείας του Κικέρωνα. Ο Καρνεάδης υποστήριξε στον πρώτο λόγο του ότι το δίκαιο έχει φυσική προέλευση και ότι το νομικό δίκαιο επιδιώκει να μιμηθεί το φυσικό δίκαιο. Η πρώτη διάλεξη του Καρνεάδη μπροστά στη ρωμαϊκή νεολαία ήταν ένα εγκώμιο για τη δικαιοσύνη και
προκάλεσε θύελλα ενθουσιασμού. Στον δεύτερο λόγο του λίγες ημέρες μετά, αντίθετα, αποδείκνυε πόσο ασυμβίβαστη είναι η δικαιοσύνη προς την κρατούσα τάξη των πραγμάτων και τις απαιτήσεις του πρακτικού βίου. Όρισε λοιπόν το δίκαιο ως σύνολο νόμων ταγμένων να υπερασπίσουν τα ιδιαίτερα συμφέροντα των ισχυρών: η πολιτική, επομένως, πρέπει να στηρίζεται σε αυτή τη δεύτερη εκδοχή. Έτσι μπροστά στους Ρωμαίους απέδειξε το αυτονόητο:

«Ένας καλός ρήτωρ, μπορεί να υποστηρίξη όλες τις απόψεις».
Κατά βάθος ο Καρνεάδης παρουσίαζε μπροστά στους Ρωμαίους ακροατές του τον πυρήνα της φιλοσοφίας του:  ο Καρνεάδης δεν αμφισβητούσε μόνο κάθε γνωστική βεβαιότητα, συμπεριλαμβανομένης και της μαθηματικής  γνώσης, αλλά απέρριπτε και την ίδια την Ηθική των στωικών. Τις ρίζες του δογματισμού τους επιχειρούσε να αποκόψει ο Καρνεάδης. Ο σκοπός του ήταν να θέσει στο ακροατήριό του το ακόλουθο δίλημμα: αθώωση της Αθήνας ή αμφισβήτηση της νομιμότητας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η επιτυχία αυτών των θέσεων μεταξύ της ρωμαϊκής νεολαίας και η διάδοση και η δημοτικότητα της ελληνικής φιλοσοφίας προκάλεσαν ζωηρές αντιδράσεις, σε σημείο ώστε ο Κάτων, αυστηρός προασπιστής των ρωμαϊκών παραδόσεων, φρόντισε για την αποπομπή των τριών αντιπροσώπων. Η διδασκαλία του Καρνεάδη, κυρίως προφορική, διασώθηκε μέσω μαρτυριών άλλων συγγραφέων. Παρά τη μορφή των προαναφερθέντων λόγων του δεν ήταν σκεπτικιστής, αλλά ο θεμελιωτής της πιθανοκρατίας, σύμφωνα με την οποία, αντίθετα από τη στωική και επικούρεια θεωρία, ο άνθρωπος δεν μπορεί να φτάσει σε καμία βέβαιη αλήθεια, αλλά μόνο σε γνώμες πιθανότερες από άλλες. Υποστηρίζει ιδιαίτερα, εναντίον της  στωικής μοιρολατρίας και της επικούρειας αιτιοκρατίας, τη θέση της ελευθερίας της βούλησης. Ο Καρνεάδης δίδασκε ότι κριτήρια της αλήθειας δεν υπάρχουν, ερευνούσε το πρόβλημα της δυνατότητας της γνώσης συστηματικά και υπέβαλλε σε λεπτομερή κριτική τις απόψεις των προηγούμενων φιλοσόφων και ιδίως του Χρυσίππου. Δείχνει την ασυμφωνία της μοιρολατρείας των στωικών προς την ελευθερία της βούλησης και στρέφεται ενάντια στην αστρολογία και τη μαντεία. Αμείλικτη κριτική άσκησε ο Καρνεάδης στις περί θεού δοξασίες των στωικών και την ύπαρξη θείας πρόνοιας .

Η αρμονία, η τάξη και η σκοπιμότητα που υφίστανται στον κόσμο δεν είναι απόδειξη της ύπαρξης του θεού, αφού πλήθος κακών κατακλύζει τον κόσμο. και κυρίως εναντιώθηκε στην στωική θεωρία της ειμαρμένης (μοιρολατρίας) και της επικούρειας αιτιοκρατίας. Η εύρεση των πιο ευλογοφανών από αυτά τα ενδεχόμενα είναι ένα ακανθώδες μονοπάτι το οποίο ελίσσεται ανάμεσα στην απόλυτη αμφισβήτηση και τον παρακινδυνευμένο δογματισμό. Αποκαλύπτει τις αντιφάσεις στην περί θεού αντίληψη των στωικών:
Ο θεός είναι τυχαία στον κόσμο, και όμως προνοεί γι’ αυτόν.
Ζει, ωστόσο είναι αναλλοίωτος.
Είναι έμψυχο, λογικό ον, αλλά είναι και αιώνιος!
Κάθε έλλογο ον έχει αισθήματα, συναισθήματα, πάθη και άλλες ιδιότητες, οι οποίες βέβαια δεν έχουν καμία  σχέση με την αθανασία, την αφθαρσία και την αιωνιότητα. Τοιουτοτρόπως ο Καρνεάδης ανέτρεψε διαλεκτικά όλες τις περί θεών αντιφατικές δοξασίες των στωικών, έδειξε πόσο αθεμελίωτες είναι οι απόψεις τους για την  ειμαρμένη και το πεπρωμένο του ανθρώπου και προετοίμασε μια υψηλότερη αντίληψη για τον θεό ως υπερβατικό ον που δεν υπόκειται σε καθορισμούς. Παρ’ ὅλο ποὺ ἦρθε σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς στωϊκοὺς φιλοσόφους δὲν θέλει νὰ ἀμφισβητήση τὸ στωϊκὸ θεμελιῶδες δόγμα, «τὸ μηδὲν ἀναιτίως γίγνεσθαι», προσθέτει ὅμως ὅτι ἑκάστη αἰτία εἶναι μέλος μιᾶς ἄνευ ἀρχῆς σειρᾶς αἰτιώδους ἀλληλουχίας. Δὲν παραδεχόταν δηλαδὴ ὅτι μπορεῖ νὰ ὑπάρχη ἀπόδειξη γιὰ κάτι, γιατὶ κάθε ἀπόδειξη χρειάζεται μία ἄλλη ἀπόδειξη γιὰ τὴν ἴδια κ.ο.κ. Με τον Καρνεάδη η Ακαδημία του Πλάτωνος πέρασε σε μία νέα φάση προβληματισμού που απορρίπτει κάθε  δόγμα και μέσο προσέγγισης της απόλυτης αλήθειας.
Το έργο του επηρέασε ιδιαίτερα τον Λουκιανό στα έργα του: Αλέξανδρος ή ψυδόμαντις, Ζευς ο ελεγχόμενος,  Ζευς τραγωδός, Θεών διάλογοι, Θεών κρίσις, Θεών εκκλησία, Περί της αστρολογίας, Περί θυσιών, Περί της  Συρίης θεού, Ερμότιμος ή Περί αιρέσεων κ.α.

ΟΙ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ
Τη σημερινή ημέρα καταγράφονται τρεις συνελεύσεις της Εκκλησίας του δήμου:
Συνέλευση της Εκκλησίας του δήμου, το -319
ΕΣΠΕΡΙΑ 1940, σελ. 345-348, αρ. 44, σειρ. 4-8:
― επί Απολλοδώρου άρχοντος επί της
[. . . ] ντίδος τετάρτης πρυτανείας· Μαιμακτηριώνος
ενδεκάτει, μίαι και εικοστει της πρυτανείας
εκκλησία κυρία.
Συνέλευση της Εκκλησίας του δήμου, το -334
IG II² 336, σειρ. 1-4 :
― ἐπὶ Κτησικλέους ἄρχοντος ἐπὶ τῆς
Ἱπποθωντίδος τετάρτης πρυτανείας
ἧι Μνησίφιλος Μνήσωνος …. ἐγραμμάτευεν·
Μαιμακτηριῶνος ἑνδεκάτηι, μιᾶι
καὶ εἰκοστεῖ τῆς πρυτανείας· ἐκκλησία κυρία·
τῶν προέδρω[ν ἐπεψήφιζεν …
Συνέλευση της Εκκλησίας του δήμου, το -333
IG ii2 340, σειρ. 1-7:
― ἐπὶ Νικοκράτους ἄρχοντος ἐ
πὶ τῆς ……ίδος τετάρτης π
ρυτανείας, ἧι Ἀρχέλας Χαιρί
ου Παλληνεὺς ἐγραμμάτευεν·
Μαιμακτηριῶνος ἑνδεκάτηι,
δωδεκάτηι τῆς πρυτανείας· ἐ-
κκλησία κυρία· τῶν προέδρων
ἐπεψήφιζε Νικοκράτης Φλυε
ύς· ἔδοξεν τῆι βουλῆι καὶ τῶι
δήμωι — ερ…
ΠΡΟΚΛΟΣ ΣΧΟΛΙΑ ΣΕ ΗΣΙΟΔΟ, ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ 774-776
«από τους αριθμούς μετά την δεκάδα, η ενδεκάδα αντοπροσωπεύει τη μονάδα. Επειδή λοιπόν, αντιστοιχεί στη μονάδα, την επαίνεσε για τη συλλογή του μαλλιού από τα πρόβατα και για το θερσμό των καρπών από τη γη· γιατί αυτά είναι μεταξύ τους συγγενή, αφού και το θερίζω το λένε «κουρεύω τη γη» και το κούρεμα είναι κάτι σαν θερισμός των προβάτων.
Και τα δύο αποσκοπούν στην περιποιηση του σώματος, το ένα για τη διατροφή και το άλλο για την κάλυψη. Και αυτά τα πράγματα είναι συγγενή με την ενδεκάτη ημέρα, την οποία αυξάνεται περισσότερο το σεληνιακό φώς (γιατί από τις τρείς πεντάδες, η πρώτη είναι ατελέστατη και η τρίτη τελειότατη· και είτε θες να πεις το φως του ήλιου τροφή είτε περίβλημα της σελήνης, θα πείς ότι η ενδεκάτη ημέρα, η οποία είναι η αρχή της πεντάδας που τελειοποιεί το σεληνιακό φως, είναι κατάλληλη για το θερισμό και για το κούρεμα των προβάτων)· είναι συγγενή όμως και με τη δωδεκάτη μέρα· γιατί αυτή η μέρα, όπως αυξάνει ακόμα περισσότερο το φως, έτσι έλαβε πριν από την προηγουμένη της την αρχή της τέλειας αύξησης· περιέχει μάλιστα και το εννέα με την πλευρά του, οπότε περιέχει και την τελειότητα του τρία και την ισότητα του εννέα. Αν όμως περιέχει και δύο φορές την πρώτη εξάδα, η οποία είναι ίση με τα μέρη της και γι΄αυτό τέλεια, δικαιολογημένα ταίριαζε στη συγκομιδή τέλειων πραγμάτων. Γι αυτό και δικαιολογημένα λέγεται πιο καλή, επειδή είναι ο αριθμός των ίδιων των θεών.Μετα επόμενα υπενθυμίζει ότι αυτός ο αριθμός έλαβε μια φυσική συγγένεια με τις υφάνσεις, χέριν των οποίων κουρεύουν και τα πρόβατα».
ΗΣΙΟΔΟΣ , ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ 774-776
― ενδεκάτη δε δυοδεκάτη τε