Δεκάτη φθίνοντος Μαιμακτηριώνος

Δεκάτη φθίνοντος Μαιμακτηριώνος

Αθηνάς

Ψήφισμα
μνημείου
Ζήνωνος
Κιτιέως
Μνημηϊα
τελευτής του
130η Ολυμπιάς

Συνέλευση
της Εκκλησίας
του δήμου

Πομπαία

Καθαρμοί Διός Μειλιχίου

Διός κώδιον
(πιθανή
χρονολογία)

Η εικοστή πρώτη, δεκάτη φθίνοντος, υστέρα δεκάτη, εικάς πρώτη, αμφιδεκάτη, αμφεικάς (οχταετηρίς Μέτωνος, αμφ΄εικάς (οχταετηρίς Μέτωνος), μετεικάς (οχταετηρίς Μέτωνος).

Φαίνεται , από τον βίο του Ζήνωνος του Κιτιέως, στις βιογραφίες του Διογένους Λαέρτιου, ότι ανεγέρθη ένα ψήφισμα μετά τον θάνατο του, ψηφίζοντας υπέρ της μνήμης του ένα ταφικό μνημείο στον Κεραμεικό και έναν χρυσό στέφανο:

ΨΗΦΙΣΜΑ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΕΡΙ ΖΗΝΩΝΟΣ
― ΕΠ΄ΑΡΡΕΝΙΔΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΣ, ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΚΑΜΑΝΤΙΔΟΣ
[ΦΥΛΗΣ], ΠΕΜΠΜΤΗΣ ΠΡΥΤΑΝΕΙΑΣ, ΜΑΙΜΑΚΤΗΡΙΩΝΟΣ
ΔΕΚΑΤΗ ΥΣΤΕΡΑ, κ [γ΄..] [ά] ΚΑΙ ΕΙΚΟΣΤΗ ΤΗΣ ΠΡΥΤΑΝΕΙΑΣ,
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΥΡΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΕΔΡΩΝ, ΕΠΕΨΗΦΙΣΕΝ ΙΠΠΩΝ
ΚΡΑΤΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΞΥΠΕΤΕΩΝ, ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΜΠΡΟΕΔΡΟΙ·
ΘΡΑΣΩΝ ΘΡΑΣΩΝΟΣ ΑΝΑΚΑΙΕΥΣ ΕΙΠΕΝ.
ΕΠΕΙΔΗ ΖΗΝΩΝ ΜΝΑΣΕΟΥ , ΚΙΤΙΕΥΣ, ΕΤΗ ΠΟΛΛΑ
ΚΑΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΝ ΕΝ ΤΗ ΠΟΛΕΙ ΓΕΝΟΜΕΝΟΣ, ΕΝ ΤΟΙΣ
ΛΟΙΠΟΙΣ ΑΝΗΡ ΑΓΑΘΟΣ ΩΝ ΔΙΕΤΕΛΕΣΕ, ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΙΣ
ΣΥΣΤΑΣΙΝ ΑΥΤΩ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΥΣ ΠΑΡΑΚΑΛΩΝ
ΕΠ΄ΑΡΕΤΗΝ ΚΑΙ ΣΩΦΡΟΣΥΝΗΝ ΠΑΡΩΡΜΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΒΕΛ-
ΤΙΣΤΑ, ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΝ ΙΔΙΟΝ ΒΙΟΝ ΕΚΘΕΙΣ ΑΠΑΣΙΝ
ΑΚΟΛΟΥΘΟΝ ΟΝΤΑ ΤΟΙΣ ΛΟΓΟΙΣ, ΟΙΣ ΔΙΕΛΕΓΕΤΟ· ΤΥΖΗ
ΤΗ ΑΓΑΘΗ ΔΕΔΟΧΘΑΙ ΤΩ ΔΗΜΩ ΕΠΑΙΝΕΣΑΙ ΜΕΝ ΖΗΝΩΝΑ
ΜΝΑΣΕΟΥ, ΚΙΤΙΕΑ, ΚΑΙ ΣΤΕΦΑΝΩΣΑΙ ΧΡΥΣΩ ΣΤΕΦΑΝΩ,
ΚΑΤΑ ΝΟΜΟΝ, ΑΡΕΤΗΣ ΕΝΕΚΑ ΚΑΙ ΣΩΦΡΟΣΥΝΗΣ·
ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΑΙ ΔΕ ΑΥΤΩ ΚΑΙ ΤΑΦΟΝ ΕΠΙ ΚΕΡΑΜΕΙ-
ΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΑ. ΤΗΣ ΔΕ ΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ
ΟΙΚΟΔΟΜΗΣ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ ΖΕΙΡΟΤΟΝΗΣΑΙ ΤΟΝ ΔΗΜΟΝ ΗΔΗ
ΤΟΥΣ ΕΠΙΜΕΛΗΣΟΜΕΝΟΥΣ ΠΕΝΤΕ ΑΝΔΡΑΣ ΕΞ ΑΘΗΝΑΙΩΝ―
ΕΓΓΡΑΨΑΙ ΔΕ ΤΟ ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΝ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ
ΕΝ ΣΤΗΛΑΙΣ ΔΥΣΙ, ΚΑΙ ΕΞΕΙΝΑΙ ΑΥΤΩ ΘΕΙΝΑΙ ΤΗΝ ΜΕΝ
ΕΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑ, ΤΗΝ ΔΕ, ΕΝ ΛΥΚΕΙΩ· ΤΟ Δ΄ΑΝΑΛΩΜΑ
ΤΟ ΕΙΣ ΣΤΗΛΑΣ ΓΕΝΟΜΕΝΟΝ ΜΕΡΙΣΑΙ ΤΟΝ ΕΠΙ ΤΗΣ
ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ· ΟΠΩΣ ΑΠΑΝΤΕΣ ΙΔΩΣΙΝ. ΟΤΙ Ο ΔΗΜΟΣ Ο
ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΤΟΥΣ ΑΓΑΘΟΥΣ ΚΑΙ ΖΩΝΤΑΣ ΤΙΜΑ ΚΑΙ
ΤΕΛΕΥΤΗΣΑΝΤΑΣ
ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ ΒΙΟΙ ΣΟΦΩΝ 7.10

Η ανάγνωση στη τρίτη σειρα του ψηφίσματος της 23ης [ κγ΄] πρυτανείας εδώ είναι 21η [κα΄] πρυτανεία και πιθανόν είναι αλλοιωμένη, οι φυλές εκείνη την περίοδο στην Αττική ήταν δώδεκα και η κάθε μία υπηρετούσε για ένα μήνα.
Ο Κορσίνι χρονολογεί το έτος του Αρρενίδου την 130η Ολυμπιάδα (-260, -259) και τον θάνατο του του Ζήνωνος λίγο πιο πριν. Η ημερολογιακή αρχή της ημερομηνίας του ψηφίσματος μας δείχνει Μαιμακτηριώνος 21, Περίοδος 3.22, Κύκλος 10, Ετος -259, έτος το οποίο ήταν εμβόλιμο στο χρονολόγιο του Μέτωνος που χρημοποιούσαν οι Έλληνες και είναι αμφίβολο αν οι πρυτανείες εκείνη την εποχή άρχιζαν και έληγαν με τους μήνες.
Ο Διογένης μας έδωσε να καταλάβουμε ότι ο Ζήνων ήταν 80 ετών στην 130η Ολυμπιάδα, (-260), και πέθανε σε ηλικία 82 ετών. Αν όντως, δεν πέθανε νωρίτερα από το -259, και πιθανών το -258.

Τη σημερινή ημέρα στο 4ο έτος της 122ης Ολυμπιάδος (-289) πραγματοποήθηκε άλλη μία συνέλευση της Εκκλησίας του δήμου:
IG ΙΙ² 669, σειρές 1-5
― ἐπὶ Ἀριστωνύμου ἄρχ[οντος ἐπὶ τῆς ]
ος πέμπτης πρυτανεί[ας, ἧι Θρασωνίδης Ν]
ς Αἰθαλίδης ἐγραμμ[άτευεν· Μαιμακτηριῶνος δ]-
εκάτει ὑστέραι, δε[υτέραι καὶ εἰκοστεῖ τῆς πρ]-
υτανείας· ἐκκλησ[ία κυρία· τῶν προέδρων ἐπεψη]-
φιζεν Δημήτριος [ κα]-
ὶ συμπρόεδροι· ἔ[δοξεν τῆι βουλῆι καὶ τῶι δήμω]-
ι· Εὔβουλος Χαρ[ εἶπεν· ἐπειδὴ]
πρότερόν τε
[τ]ὸ̣ν Ἑλλήν[ων ]

Η σημερινή ημέρα είναι αφιερωμένη στην οικιακή λατρεία της Αθηνάς:
― Φιλόχορος δὲ πάσας τας τρεις ιερὰς της Αθηνάς (20,21,22)
ΠΡΟΚΛΟΣ ΣΧΟΛΙΑ ΣΕ ΗΣΙΟΔΟ 778

Σήμερα εισερχόμαστε στο τελευταίο δεκαήμερο του Μαιμακτηριώνος. Με τον Πυανεψιώνα οι μήνες του θερινού κύκλου στο αγροτικό έτος φτάνουν στο τέλος τους και αρχίζει η χειμερινή περίοδος στον Μαιμακτηριώνα. Ο Μαιμακτηριών, δεν περιέχει κάποια ακριβής χρονολογημένη εορτή. Ο βασικός λόγος για αυτό είναι η κακή αλλαγή του καιρού και η πτώση της θερμοκρασίας που δεν ενδείκνυται για υπαίθριες εκδηλώσεις και εορτασίες. Οι γεωργικές εργασίες παύουν και ξαναρχίζουν πάλι στην περίοδο της ανοίξεως. Ο μήνας ανήκει ολοκληρωτικά στον Δία τον Μαιμάκτη, και την Αθηνά, μαιμάκτης είναι ο ταραχώδης και ο θορυβώδης, ο θεός του καιρού των καταιγίδων όπως μας προσδίδει το όνομα του.

ΠΕΡΙ ΕΟΡΤΗΣ ΠΟΜΠΑΙΩΝ
Στον Μαιμακτηριώνα καταγράφεται (οχι με χρονολογημένη ακρίβεια), μία εορτή όπου με δεήσεις προς τον Δία γίνεται μια προσπάθεια να κατευναστεί οργή του και η καταστρεπτική δύναμη των ανέμων του. Η κυριολεκτική και φυσική πλευρά του ανήκει σε πιό πρώϊμη περίοδο όπου η μανία του καιρού ήταν καταστρεπτική για τα οικήματα και τη σοδειά των αγρών. Εδώ υπάρχει και μια άλλη εναπομείνουσα πτυχή του Διός όπου οι πρόγονοι σωστά την συσχετίζουν με το λατρευτικό επίθετο «Μειλίχιος».
Αυτό είναι ένα επίθετο για τον Δία που σημαίνει ο Ήπιος, ο Πράος, ο Πραϋντικός. Στη τελευταία δεκάδα του μηνός λαμβάνει χώρα μία πομπή που είναι αφιερωμένη στον Δία Μειλίχιο, και είναι εξαγνιστικών και εξευμενιστικών προθέσεων.
Το κεντρικό στοιχείο αυτής της πομπής είναι η προβειά, ένα δέρας κριαριού που το ονομάζουμε Διός Κώδιον:
― Διός κώδιον. ου το ιερείον Διί τέθυται· θύουσι τε τω
Μειλιχείω και τω Κτησίω Διί. τα δε κώδια τούτων
φυλάσσουσι, Δία προσαγορεύοντες. χρώνται δ΄αυτοίς οι
τε Σκιρροφοριών την πομπήν στέλνοντες και ο δαδούχος εν Ελευσίνι και άλλοι τινες υποστορνύντες αυτά τοις ποσί των εναγών

ΛΕΞΙΚΟ ΣΟΥΪΔΑ λμ: Διός κώδιον

― ώς εν Ιλιάδι φαίνεται και οι το διοπομπειν δε ερμηνεύοντες φασιν ότι δίον εκάλουν κώδιον ιερείου τιθάντος Διϊ μειλιχίω εν τοις καθαρμοίς φθίνοντος μαιμακτηριώνος μηνός ότε ήγοντο τα πομπαία. και καθαρμών εκβολαί εις τας τριόδους εγίνεντο. είζον δε μετά χείρας πομπόν· ο περ ην, φασί, κηρύκιον σέβας Ερμού. και εκ του τοιούτου πομπού και του ρηθέντος δίου το διοπομπείν. και τούτο μεν ούτως εξ ιστορίας. αλλως δε κοινότερον διπομπείν και αποδιοπομπείν εφαίνετο το , Διός αλεξικάκου επικλήσει εκπέμπειν τα φαύλα.
ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΣΧΟΛΙΑ ΣΕ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΡΑΨ Χ

Από τα σχόλια του Ευστάθιου και του λεξικού Σουϊδα μαθαίνουμε ότι ένας αμνός ή κριός θυσιάζεται στον Δία και η προβιά του φυλάσσεται και περιφέρεται για καθαρμό. Οι ιερείς το περιφέρουν για να πάρει μαζί του τα «μιάσματα» και μετα το καταστρέφουν. Αυτοί που ήθελαν να καθαρθούν έπρεπε να σταθούν με το αριστερό τους πόδι πάνω σε αυτό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το ότι η προβειά απορροφεί το μίασμα. Από τo κηρύκειο του Ερμού (πομπός) που συνοδεύει την πομπή η εορτή πήρε το όνομα (τα) Πομπαία.
Ο εορτασμός μας παραπέμπει στη λατρεία των αποτροπαϊκών θεών για εξευμενισμό, ήπιο χειμώνα και προστασία των καρπών αυτών που φυτεμένοι μέσα στο έδαφος.