Νουμηνία Ελαφηβολιώνος

Πρώτη ισταμένου Ελαφηβολιώνος

Νουμηνία

Απόλλωνος

Νουμηνίου

Απάντων

Ουρανίων

θεών

(Ολυμπίων)

Επιμήνια

θυόμενα

Η νουμηνία, η πρώτη ισταμένου.

Τη σημερινή ημέρα εορτάζουμε τη νουμηνία, τη νέα σελήνη του Ελαφηβολιώνος, η ημέρα ξεκινά στη δύση του ηλίου και είναι ιερή του Νουμηνίου Απόλλωνος και απάντων των θεών.

Σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο η πρώτη ημέρα του κάθε μηνός ονομάζεται νουμηνία, η ημέρα της νέας σελήνης.

― Τὴν νεομηνίαν πάντων τῶν θεῶν νομίζουσιν εἶναι. ταύτην γὰρ οἱ πρόγονοι τοῖς θεοῖς ἀνέθεσαν διὰ τὸ πρώτην αὺτὴν εἶναι τοῦ μηνός. πάσας τε τὰς ἀρχὰς προσήψαν αὐτοῖς ὀρθῶς ποιοῦντες…τοῦ δὲ (τὸ δὲ) Ἀπόλλωνος ταύτην εἶναι νομίζειν τὴν ἡμέραν ―εἰκότως τὸ πρῶτον φῶς τῷ αἰτιωτάτῳ τοῦ πυρὸς (ἀποδιδόασιν)• ἐκάλουν τε αὐτὸν καὶ Νεομήνιον. ἡ ἱστορία παρὰ Φιλοχόρῳ.
(Σχ. Ὀδ. Ῥαψ. Υ καὶ Φ)

―Ἐκαλεῖτο δὲ καὶ θυσία τις ἐπιμήνια, ἡ κατὰ μῆνα τῇ νουμηνίᾳ συντελουμένη.
(Ἠσύχιος στὸ Ἐπιμήνιοι)

Ὁ Πλούταρχος στα Ηθικά 827α την χαρακτηρίζει ως την ιερωτάτη απὸ όλες τις ημέρες:

― οὐκ ὄζει τόκου βαρὺ καὶ δυσχερὲς ὥσπερ ἰοῦ καθ᾽ ἡμέραν ἐπιρρυπαίνοντος τὴν πολυτέλειαν, οὐδ᾽ ἀναμνήσει τῶν καλανδῶν καὶ τῆς νουμηνίας, ἣν ἱερωτάτην ἡμερῶν οὖσαν ἀποφράδα ποιοῦσιν οἱ δανεισταὶ καὶ στύγιον. τοὺς μὲν γὰρ ἀντὶ τοῦ πωλεῖν τιθέντας ἐνέχυρα τὰ αὑτῶν.

Τὸ χαρακτηριστικὸ της εορτής είναι η μεγάλη αγορὰ :

― οὗτος τῇ προτέρᾳ νουμηνίᾳ
ἐπρίατο δοῦλον
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΙΠΠΗΣ 43-44

Φιλοκλέων
μὰ τὸν Δί᾽ οὐ δῆτ᾽, ἀλλ᾽ ἀποδόσθαι βούλομαι τὸν ὄνον ἄγων αὐτοῖσι τοῖς κανθηλίοις· νουμηνία γάρ ἐστιν.
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΣΦΗΚΕΣ 169-171

Επίσης οι αγώνες στην Παλαίστρα:

― καὶ περὶ τὸ χωρίον ἐλᾷδας ἅπαν ἐν κύκλῳ, ὥστ᾽ ἀλείφεσθαί σ᾽ ἀπ᾽ αὐτῶν κἀμὲ ταῖς νουμηνίαις.
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΑΧΑΡΝΗΣ 999

Τέλος το Δεῖπνο :

― οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ τοιαῦτα περὶ θεοὺς ἐξαμαρτάνων ἃ τοῖς μὲν ἄλλοις αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν, τῶν κωμῳδοδιδασκάλων δ᾽ ἀκούετε καθ᾽ ἕκαστον ἐνιαυτόν; οὐ μετὰ τούτου ποτὲ Ἀπολλοφάνης καὶ Μυσταλίδης καὶ Λυσίθεος συνειστιῶντο,3 μίαν ἡμέραν ταξάμενοι τῶν ἀποφράδων, ἀντὶ δὲ νουμηνιαστῶν κακοδαιμονιστὰς σφίσιν αὐτοῖς τοὔνομα θέμενοι, πρέπον μὲν ταῖς αὑτῶν τύχαις: οὐ μὴν ὡς τοῦτο διαπραττόμενοι τὴν διάνοιαν ἔσχον, ἀλλ᾽ ὡς καταγελῶντες τῶν θεῶν καὶ τῶν νόμων τῶν..
ΑΘΗΝΑΙΟΣ 12.551φ

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικὸ ιδιωτικών λατρευτικών πράξεων για την ἡμέρα είναι η τοποθέτηση λιβανιού στα αγάλματα των θεών (θυμίαμα) και κλάδους δάφνης και στέφανους :

― ὑπὸ τοῦ δὲ τὴν ψῆφόν γ᾽ ἔχειν εἰωθέναι
τοὺς τρεῖς ξυνέχων τῶν δακτύλων ἀνίσταται, ὥσπερ λιβανωτὸν ἐπιτιθεὶς νουμηνίᾳ.
ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΣΦΗΚΕΣ 94-96, ΣΧΟΛΙΑ ΑΡΙΣΤ. )

Ὁ Δημοσθένης αναφέρει ότι οι Αθηναίοι ανεβαίνουν στην Ακρόπολη στην νουμηνία όπου εκεί τελείται η επίσημη παρουσίαση των επιμηνίων.

― πῶς δ᾽ εἰς τὸ μητρῷον βαδιεῖσθε, ἄν τι βούλησθε; οὐ γὰρ δήπου καθ᾽ ἕν᾽ ὑμῶν ἕκαστος ὡς ἐπὶ κυρίους τοὺς νόμους πορεύσεται, εἰ νῦν μὴ βεβαιώσαντες αὐτοὺς ἔξιθ᾽ ἅπαντες κοινῇ. πῶς δὲ ταῖς νουμηνίαις εἰς ἀκρόπολιν ἀναβαίνοντες τἀγαθὰ τῇ πόλει διδόναι καὶ ἕκαστος ἑαυτῷ τοῖς θεοῖς εὔξεσθε, ὅταν ὄντος τούτου ἐκεῖ καὶ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ τοῦ χρηστοῦ τἀναντία τοῖς ὅρκοις καὶ τοῖς ἐκεῖ γράμμασιν ἐγνωκότες ἦτε;
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ 25.99

Τα επιμήνια περιγράφονται από τον Ηρόδοτο:

― λέγουσι Ἀθηναῖοι ὄφιν μέγαν φύλακα τῆς ἀκροπόλιος ἐνδιαιτᾶσθαι ἐν τῷ ἱρῷ• λέγουσί τε ταῦτα καὶ δὴ ὡς ἐόντι ἐπιμήνια ἐπιτελέουσι προτιθέντες• τὰ δ’ ἐπιμήνια μελιτόεσσά ἐστι. αὕτη δὴ ἡ μελιτόεσσα ἐν τῷ πρόσθε αἰεὶ χρόνῳ ἀναισιμουμένη τότε ἦν ἄψαυστος. σημηνάσης δὲ ταῦτα τῆς ἱρείης, μᾶλλόν τι οἱ Ἀθηναῖοι καὶ προθυμότερον ἐξέλιπον τὴν πόλιν, ὡς καὶ τῆς θεοῦ ἀπολελοιπυίης τὴν ἀκρόπολιν. ὡς δέ σφι πάντα ὑπεξέκειτο
ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ 8.41

Για τους Αθηναίους η νουμηνία είναι η ιερότερη όλων των ημερών και φαίνεται στο ότι δεν επέτρεψαν ποτέ την προσθήκη άλλων εορτών σε αυτή την ημέρα.