Ενάτη ισταμένου Ελαφηβολιώνος

ΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΥΗΓ

Α΄ Δ Ε Κ Α Σ	Β΄ Δ Ε Κ Α Σ	Γ΄ Δ Ε Κ Α Σ
Α΄ΔΕΚΑΣ	Β΄ΔΕΚΑΣ	Γ΄ΔΕΚΑΣ

Εισαγωγή ξοάνου

Διονύσου Ελευθερέως

στην εσχάρα της Ακαδημίας

Διονύσια εν άστει

θυόμενα

Ύμνοι

Φιάλες

Ρέας

Μουσών

οικιακά

θυόμενα

Συνέλευση

της Εκκλησίας

του δήμου

Η πομπή στην εσχάρα

Μετά την σημερινή δύση του ηλίου, πραγματοποιείται μια τελετή πομπή προκαταρκτική της εορτής των Διονυσίων εν άστει και δεν θεωρείται μέρος της ίδιας της εορτής. Στην επιγραφή I.G II² 1006 (-122/.121 έτος) η εισαγωγή του θεού είναι σαφώς διαχρισμένη από τα Διονύσια με την αυστηρή τους έννοια και από την κύρια πομπήν που αποτελούσε μέρος της ίδιας της εορτής: ― εισήγαγον δε και τον Διόνυσον από της εσχάρας εις το θέατρον μετά φωτός και έπεμψαν τοις Διονυσίοις ταύρον άξιον του θεού, όν και έθυσαν εν το ιερώ τη πομπή, εφ’ ω και εστεφανώθησαν υπό του δήμου (Η Εισαγωγή στο θέατρο).

Η προκαταρκτική τελετή , πιθανόν μετά την δύση, αποτελεί αναπαράσταση της έλευσης του Διονύσου από τις Ελευθερές. Το άγαλμα του Διονύσου Ελευθερέως μεταφέρεται σε έναν ναό κοντά στην Ακαδημία, στον δρόμο για τις Ελευθερές και τοποθετείται κοντά στην ε σ χ ά ρ α ν. Το άγάλμα θα μείνει εκεί μέχρι την επίσημη πομπή της Εισαγωγής στο θέατρο.

Σε αυτή την τοποθεσία, κατά την παραμονή του αγάλματος, οι Αθηναίοι προσφέρουν θυσίες και υμνωδούν.

Ο σχολιαστής του Αισχύνη 3.67, υποστηρίζει ότι τα Διονύσια εν Άστει άρχιζαν «μερικές» ημέρες μετά τον Προαγώνα.
― Εγίγνοντο προ των μεγάλων Διονυσίων ημέραις ολίγαις έμπροσθεν εν τω ωδείω καλουμένω των τραγωδών αγών και επίδειξις ων μέλλουσι δραμάτων αγωνίζεσθαι εν τω θεάτρω· δι’ ο ετοίμως προαγών καλείται.
Ο Προάγων πραγματοποιείται την 8η του Ελαφηβολιώνος, και από το σχόλιο περιμένουμε ότι τα Διονύσια εν Άστει αρχίζουν, το νωρίτερο , την 10η του Ελαφηβολιώνος (δύο ημέρες μετά). Ο Ferguson (Hesperia 1948, σελ. 134-135) δέχεται αυτό το σχόλιο ως ακριβές, και υποστηρίζει με στοιχεία, ότι τα Διονύσια εν Άστει άρχιζαν την δύση της έναρξης της 10η του Ελαφηβολιώνος. Το συμπέρασμά του φαίνεται ότι είναι καλά τεκμηριωμένο, ειδικά στα σημεία που δεν αντιτίθεται στην ελάχιστη απόδειξη την οποία έχουμε από την αρχαιότητα.

Η Εισαγωγή του Διονύσου Ελευθερέως (ξύλινο άγαλμα) στην εσχάρα της Ακαδημίας

ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ ΑΤΤΙΚΑ 29.2 ― (κοντὰ στὴν Ἀκαδημία) ναὸς οὐ μέγας ἐστὶν εἰς ὅν τοῦ Διονύσου τοῦ Ἐλευθερέως τὸ ἄγαλμα ἀνὰ πᾶν ἔτος κομίζουσιν ἐν τεταγμέναις ἡμέραις.
(ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ ΑΤΤΙΚΑ 29.2)

Ὁ Ἡρώδης ὁ Ἀττικὸς, ὅπως περιγράφει ὁ Φιλόστρατος, ἔραινε τοὺς αστοὺς καὶ ξένους μὲ φύλλα κισσοῦ στὸν δρόμο πρὸς τὴν Ἀκαδημία κοντὰ στὸν Κεραμεικό.
ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΣ Β’ ΗΡΩΔΗΣ
― ὁπότε δὲ ἥκοι Διονύσια καὶ κατίοι ἐς Ἀκαδημίαν τὸ τοῦ Διονύσου ἕδος, ἐν Κεραμεικῷ ποτίζων (ΗΡΩΔΗΣ) ἀστοὺς ὁμοίως καὶ ξένους κατακειμένους ἐπὶ στιβάδων κιττοῦ.

Κατὰ τὴν ἄφιξη τοῦ ἀγάλματος ἐκεῖ, τοποθετοῦνταν πάνω στὴν ἐσχάρα τοῦ βωμοῦ τοῦ ιεροῦ:

ΑΛΚΙΦΡΩΝ ΕΠΙΣΤ. ΕΤΑΙΡΙΚΑΙ 4.18
― ἐμοὶ γένοιτο. . . τὸν Ἀττικὸν ἀεὶ στέφεσθαι κισσὸν καὶ τὸν ἐπ’ἐσχάρας ὑμνῆσαι κατ’ἔτος Διόνυσον
Ἐκεῖ, τὸ ἄγαλμα παρέμενε καθ’ὅλη τὴν διάρκεια τῆς ἡμέρας καὶ νύχτας ἤ μερικὲς μέρες καὶ γίνονταν τὸ κέντρο λατρευτικῶν τελετῶν ὑπὸ τὴν συνοδεία λυρικῶν ὕμνων καὶ χορῶν πρὸς τὸν θεὸ.
Ἡ συνοδεία πρὸς τὸ Ἱερὸ τῆς Ἀκαδημίας ἐμφανίζεται νὰ εἶναι διαφορετικὴ ἀπὸ τὴν κύρια πομπὴ της επίσημης Εισαγωγής στο θέατρο και της επίσημης έναρξης των Διονυσίων έν άστει.

Η λατρεία στον οίκο για την σημερινή ημέρα

Η σημερινή ημέρα είναι ιερή επίσης για τίς Μούσες και τη Ρέα.
Δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις για το αν πρόκειται για αττική δημόσια εορτή.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ ΣΥΜΠΟΣΙΑΚΑ 9.3.1 (ΜΟΥΣΩΝ)
― Η γάρ εννεάς δήπου ταίς Μούσαις.
ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ ΑΛΕΞΙΦΑΡΜΑΚΑ 217 (ΡΕΑΣ)
― η άτε κερνοφόρος ζάκορος βωμίστρια Ρείης
εινάδι επενβοάα γλώσση θρόον· οι δε τρέουσιν
Ιδαίης ριγηλόν οτ΄εισαϊωσιν υλαγμόν.
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΕΥΣ ΡΗΤΟΡΙΚΑ 243.1 (ΗΛΙΟΥ)
― περί της ενάτης λέγειν ότι ιερά του ηλίου.

Τέσσερις συνελεύσεις εδραιώνουν την σημερινή ημέρα ως ημέρα συνελεύσεων της Εκκλησίας του δήμου.
IG II² 647, ΣΕΙΡΕΣ 1-7, ETOΣ -295/4:
― ἐπὶ Νικοστράτου ἄρχοντος ἐ-
πὶ τῆς Δημητριάδος ἐνάτης π-
ρυτανείας, ἧι Δωρόθεος Ἀρισ-
τομάχου Φαληρεὺς ἐγραμμάτ-
ευεν· Ἐλαφηβολιῶνος ἐνάτηι
ἱσταμένου, πέμπτει καὶ δεκ-
άτει τῆς πρυτανείας.
ΕΣΠΕΡΙΑ 1948, ΣΕΛ. 3-4. ΑΡ. 3, ΣΕΙΡΕΣ 2-5, ΕΤΟΣ -244/3:
― Επί Κυνήδορος άρχοντος επί της Ερεχθείδος ενάτης
πρυτανείας ήι Πολυκτήμων Ευκτιμένου Ευπυρίδης
εγραμμάτευεν Ελαφηβολιώνος ενάτηι ισταμένου,
εβδόμηι και δεκάτηι της πρυτανείας· εκκλησία κυρία.
ΕΣΠΕΡΙΑ 1934, ΣΕΛ. 14-18. ΑΡ. 17, ΣΕΙΡΕΣ 43-46, ΕΤΟΣ -171/0:
― Επί Αντιγένου άρχοντος επί της . . . . . ενάτης
πρυτανείας ήι Σώσανδρος Σωσικράτους Αλωπεκήθεν
εγραμμάτευεν Ελαφηβολιώνος ενάτηι ισταμένου,
ογδόει και δεκάτηι της πρυτανείας· εκκλησία εν τω θεάτρωι.
IG II² 1008, ΣΕΙΡΕΣ 49-50, ETOΣ -118/7:
― ἐπὶ Ληναίου ἄρχοντος ἐπὶ τῆς Αἰγεῖδος ἐνάτης πρυτανείας, ᾗ Ἰσίδωρος Ἀπολλωνίου Σκαμβωνίδης ἐγραμμάτευ-
εν· Ἐλαφηβολιῶνος ἐνάτῃ ἱσταμένου, ἐνάτῃ τῆς πρυτανείας· ἐκκλησία ἐν τῶι θεάτρωι·